Kania Ruda

Kania Ruda  

Nieliczny gatunek lęgowy lasów sąsiadujących z jeziorami. Ma charakterystyczną sylwetkę z długimi, złamanymi w nadgarstkach skrzydłami oraz długim, wciętym ogonem niczym u jaskółki. Na spodzie skrzydeł ma wyraźne, duże jasne plamy. Żywi się gryzoniami, małymi ptakami, owadami, płazami, padliną, odpadkami. Potrafi odbierać pożywienie innym ptakom na przykład gawronom, wronom. Gnieździ się w lasach na drzewach. Jest gatunkiem wędrownym, zimuje w rejonie Morza Śródziemnego.

Sójka

Sójka

To ptak wielkości gołębia o ubarwieniu brązowo-płowym, z białym podgardlem i nasadą ogona. Sterówki ogona i końce skrzydeł czarne. U nasady skrzydeł sójka ma charakterystyczne, wyraźne, niebieskie lusterka. Na stosunkowo dużej głowie odstające nieco pióra układają się w niewielką czuprynkę. Dziób jest prosty i niezbyt długi.
Sójkę często można spotkać w liściastym bądź mieszanym lesie, w parku czy nawet w niewielkich skupiskach drzew na miejskich osiedlach. Jest odważna i ciekawska, nie przeszkadza jej bliskie sąsiedztwo ludzi. Choć rzadziej niż gołębie i kawki, sójki bywają też gośćmi w przydomowych karmnikach.

Sójka odżywia się owadami, gryzoniami, małymi ptakami, ale także w znacznym stopniu pokarmem roślinnym. Zimuje w Polsce. Szczególną rolę podczas przygotowań do sezonu zimowego odgrywają żołędzie, które sójki zbierają i ukrywają w ziemi lub zagrzebują w liściach. W zasadzie tylko nieurodzaj i brak jej ulubionych żołędzi może skłonić sójkę do zimowej migracji. Prawdziwe jest więc powiedzenie: „wybiera się jak sójka za morze…”.

Głos sójki jest trudny do opisania ze względu na jego różnorodność: od ćwierkania i kwilenia, po skrzeki i zgrzytliwe nawoływania. Jedyne charakterystyczne dla sójki i najłatwiejsze do usłyszenia są chrapliwe okrzyki ostrzegawcze używane do informowania o wszelkiego rodzaju niebezpieczeństwach. Alarm wznoszony przez sójki jest na tyle donośny, że pozwoli nam bezbłędnie je poznać, choć jednocześnie utrudni usłyszenie innych ptaków. Duże utrudnienie w rozpoznaniu głosu sójki powoduje jej szczególny talent do naśladowania odgłosów innych ptaków: od kruka i puszczyka do myszołowa. Jest to zapewne sposób na odstraszenie konkurentów bądź drapieżników, które mogłyby zakraść się do gniazda. Słysząc w parku z bliskiej odległości donośne, przeciągłe kwilenie możemy przyjąć, że nie jest to myszołów, ale udająca go sójka

Płochacz halny

Płochacz halny Tomasz Tańczuk

Ptak wróblowy najwyższych partii gór. Brązowo ubarwiony, ale z szarawą głową, żółtą nasadą dzioba, rdzawo kreskowanymi bokami i białym plamkowaniem pokryw skrzydłowych.

Rozmieszczenie w Polsce i w Karpatach

W Polsce: bardzo nieliczny ptak lęgowy. Występuje wyłącznie w górach – Karpatach i Karkonoszach.
W Karpatach: Zasiedla tylko najwyższe pasma. Najliczniejszy jest w Tatrach (na wysokości pomiędzy 1550 a 2250 m n.p.m.). Poza tym regularnie gniazduje jeszcze na Babiej Górze i w Bieszczadach.

Siedlisko

Piętro subalpejskie (halne) i subniwalne w górach, pokryte niskimi murawami, obfitujące w miejsca skaliste.

Kluczowe zagrożenia

• Utrata siedlisk lęgowych w wyniku rozbudowy infrastruktury turystycznej (szlaki piesze i trasy narciarskie),
• Zwiększona penetracja terenów lęgowiskowych przez turystów.
• Synantropizacja gatunku w miejscach nasilonego ruchu turystycznego.

Zabiegi ochronne

• Ograniczenie presji rozwoju infrastruktury turystycznej na siedliska lęgowe,
• Zabezpieczenie lęgowisk przed nadmierną penetracją ludzką.

Status ochronny

Ochrona gatunkowa	objęty ochroną ścisłą
Polska Czerwona Księga Zwierząt	NT – niższego ryzyka, ale bliski zagrożenia
Dyrektywa ptasia
Gatunki specjalnej troski w Europie (BirdLife International)	Non-SPEC
Konwencja Berneńska	Załącznik II
Konwencja Bońska	-

Pluszcz

Pluszcz Marcin Nawrocki

Krępy, brązowo ubarwiony ptak wróblowy z białą plamą na gardle i piersi. Zasiedla szybko płynące cieki, w szczególności górskie potoki, gdzie zdobywa pokarm nurkując pod wodą.

Rozmieszczenie w Polsce i w Karpatach

W Polsce: bardzo nieliczny ptak lęgowy. Zwarty zasięg obejmuje góry – Karpaty i Sudety. Nielicznie także na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, a zupełnie sporadycznie na niżu w północnej części kraju.
W Karpatach: Zasiedla całe pasmo w szerokim zakresie wysokości – od 250 do 1660 m n.p.m.

Siedlisko

Przede wszystkim czyste rzeki i potoki górskie o wartkim nurcie. Poza górami gniazduje na szybko płynących odcinkach niewielkich cieków wodnych.

Kluczowe zagrożenia

• Gatunek obecnie nie wydaje się być zagrożony, choć potencjalnie negatywny wpływ mogą mieć chemiczne zanieczyszczenia górskich cieków wodnych oraz ich regulacje hydrotechniczne (prostowanie nurtu, betonowanie brzegów i dna koryta).

Zabiegi ochronne

• Ochrona górskich potoków przed chemicznymi zanieczyszczeniami oraz zaniechanie regulacji hydrotechnicznych.

Status ochronny

Ochrona gatunkowa	objęty ochroną ścisłą
Polska Czerwona Księga Zwierząt	-
Dyrektywa ptasia	-
Gatunki specjalnej troski w Europie (BirdLife International)	Non-SPEC
Konwencja Berneńska	Załącznik II
Konwencja Bońska

Nagórnik

Ptak obszarów skalistych, najczęściej górskich. Skrajnie rzadki; na terenie Polski jego lęgowości nie potwierdzono od ponad 20 lat i w tym okresie obserwowany jedynie kilkukrotnie.

Rozmieszczenie w Polsce i w Karpatach

W Polsce: skrajnie nieliczny ptak lęgowy. Obecnie wyłącznie w Karpatach.
W Karpatach: w ostatnich latach pojedyncze obserwacje pochodzą jedynie z Tatr, Pienin, Babiej Góry i Bieszczadów.

Siedlisko

Nasłonecznione tereny skaliste w górach i na wyżynach, także kamieniołomy i ruiny zamków. Wymaga rumoszy skalnego, w którego szczelinach zakłada gniazdo.

Kluczowe zagrożenia

• Niepokojenie w siedlisku lęgowym w wyniku turystyki pieszej i wspinaczkowej,
• Rozwój roślinności w miejscach dogodnych do gniazdowania w wyniku zmian w siedlisku (także antropogenicznych),
• Niszczenie siedliska lęgowego w wyniku wydobycia kopalin.

Zabiegi ochronne

• Ograniczenie presji turystycznej w miejscach występowania gatunku,
• Ograniczenie działalności wydobywczej na lęgowiskach,
• Zabezpieczanie miejsc lęgowych przed nadmiernym rozwojem pokrywy roślinnej.

Status ochronny

Ochrona gatunkowa	objęty ochroną ścisłą
Polska Czerwona Księga Zwierząt	CR - skrajnie zagrożony wyginięciem
Dyrektywa ptasia	-
Gatunki specjalnej troski w Europie (BirdLife International)	SPEC 3
Konwencja Berneńska	Załącznik II
Konwencja Bońska	-

Muchołówka mała

Muchołówka mała Grzegorz Leśniewski

Najmniejsza z muchołówek. Samiec ma szary wierzch głowy i pokrywy uszne, oraz rzucającą się w oczy rdzawą plamę na gardle i górnej części piersi. Samica jest brązowawa. Charakterystyczny dla obu płci jest rysunek na ogonie – nasada skrajnych sterówek jest czysto biała.

Rozmieszczenie w Polsce i w Karpatach

W Polsce: nieliczny lub średnio liczny ptak lęgowy. Najliczniej gniazduje na Pomorzu, Warmii, Mazurach, Podlasiu i w Karpatach. Na pozostałym obszarze znacznie rzadsza, szczególnie w południowo-zachodniej części kraju.
W Karpatach: Występuje w całym paśmie, ale w części wschodniej jest zdecydowanie liczniejsza. Dochodzi do 1100 m n.p.m. (w Tatrach).

Siedlisko

Preferuje drzewostany liściaste i mieszane (buczyny, grądy), ale także mniej licznie spotkać ją można w borach świerkowych i sosnowych z domieszką gatunków liściastych.

Kluczowe zagrożenia

• Zmniejszanie się powierzchni starych drzewostanów liściastych i mieszanych,
• Usuwanie z lasu drzew dziuplastych oraz obumierających i martwych.

Zabiegi ochronne

• Zachowanie odpowiednio dużej powierzchni starych drzewostanów liściastych i mieszanych,
• Pozostawianie w lesie drzew dziuplastych oraz obumierających i martwych, szczególnie gatunków o miękkim drewnie (brzoza, osika).

Status ochronny

Ochrona gatunkowa	objęty ochroną ścisłą
Polska Czerwona Księga Zwierząt	-
Dyrektywa ptasia	Załącznik I
Gatunki specjalnej troski w Europie (BirdLife International)	Non-SPEC
Konwencja Berneńska	Załącznik II
Konwencja Bońska	Załącznik II

Muchołówka białoszyja

Muchołówka białoszyja Mateusz Matysiak

Kontrastowo ubarwiony biało-czarny niewielki ptak wróblowy, z charakterystyczną śnieżnobiałą obrożą u samca. Samica bardziej stonowana, szarobrązowa. Jeden z kilku sztandarowych gatunków starych lasów grądowych. Odbywa dalekie wędrówki, zimuje w środkowej Afryce.

Rozmieszczenie w Polsce i w Karpatach

W Polsce: nieliczny gatunek lęgowy. Zasiedla najliczniej Dolny Śląsk, Małopolskę (w tym Karpaty), Lubelszczyznę oraz Puszczę Białowieską.
W Karpatach: Występuje w całych Karpatach, zarówno na zachodzie, jak i na wschodzie (zdecydowanie liczniej), do wysokości ok. 1000 m n.p.m.

Siedlisko

Stare, wysokopienne drzewostany liściaste i mieszane – głównie grądy i łęgi, a w górach buczyny.

Kluczowe zagrożenia

• Zmniejszanie się powierzchni starych drzewostanów liściastych (grądów, łęgów, buczyn),
• Eliminowanie z drzewostanu drzew z naturalnymi dziuplami,
• Usuwanie z lasu obumierających drzew i martwego drewna.

Zabiegi ochronne

• Zachowanie odpowiednio dużej powierzchni starych drzewostanów liściastych,
• Pozostawianie w lesie drzew dziuplastych oraz obumierających i martwych,
• Wywieszanie odpowiednich budek lęgowych przy niedostatku naturalnych dziupli.

Status ochronny

Ochrona gatunkowa	objęty ochroną ścisłą
Polska Czerwona Księga Zwierząt	-
Dyrektywa ptasia	Załącznik I
Gatunki specjalnej troski w Europie (BirdLife International)	Non-SPECE
Konwencja Berneńska	Załącznik II
Konwencja Bońska	Załącznik II

Podróżniczek

Podróżniczek Marcin Karetta

Najbardziej kolorowo ubarwiony słowik – z wierzchu brązowy, ale samiec ma w szacie godowej jaskrawoniebieskie gardło i pierś. Samica nie jest tak barwna.

Rozmieszczenie w Polsce i w Karpatach

W Polsce: bardzo nieliczny gatunek lęgowy. Rozmieszczony bardzo nierównomiernie, na niżu (podgatunek L. s. cyanecula) gniazduje najliczniej w dolinach większych rzek: Biebrzy, górnej Noteci, środkowej Narwi, Bugu i środkowej Wisły, a w górach  (podgatunek L. s. svecica) – w Tatrach i Karkonoszach.
W Karpatach: przede wszystkim w Tatrach, na wysokości 1660-1800 m n.p.m. Okazjonalnie w dolinach rzek.

Siedlisko

Tereny podmokłe wzdłuż rzek i zbiorników wodnych (turzycowiska, trzcinowiska, zakrzewienia). W górach zasiedla płaty kosówki nad brzegami jezior.

Kluczowe zagrożenia

• osuszanie terenów podmokłych (torfowisk niskich),
• meliorowanie dolin rzecznych,
• zasypywanie starorzeczy i innych drobnych zbiorników wodnych w dolinach rzecznych.

Zabiegi ochronne

• zaniechanie zabudowy dolin rzecznych i zmieniania reżimu hydrologicznego cieków wodnych,
• zaniechanie osuszania terenów podmokłych,
• zaniechać konserwacji urządzeń melioracyjnych na terenach występowania gatunku.

Status ochronny

Ochrona gatunkowa	objęty ochroną ścisłą
Polska Czerwona Księga Zwierząt	NT – niższego ryzyka, ale bliski zagrożenia
Dyrektywa ptasia	Załącznik I
Gatunki specjalnej troski w Europie (BirdLife International)	Non-SPEC
Konwencja Berneńska	Załącznik II
Konwencja Bońska	-

Drozd Obrożny

Drozd obrożny Mateusz Matysiak

Ptak rozmiarami i sylwetką przypominający kosa. Upierzenie samca czarne z białym półksiężycowatym polem na piersi. Samica jest bardziej brunatna i mniej kontrastowa. Mieszkaniec górskich borów.

Rozmieszczenie w Polsce i w Karpatach

W Polsce: bardzo nieliczny ptak lęgowy. Występuje tylko w Karpatach i Sudetach.
W Karpatach: najliczniejszy w Tatrach, gdzie występuje do wysokości 1720 m n.p.m. Poza tym wszystkie wyższe partie Beskidów – zarówno zachodnich, jak i wschodnich.

Siedlisko

Górskie bory świerkowe, jak i jodłowe w reglu górnym i dolnym, a także piętro kosówki.

Kluczowe zagrożenia

• wzrastająca presja turystyczna na rejony górskie, gdzie ten gatunek występuje,
• postępująca zabudowa terenów wysokogórskich, w tym budowa infrastruktury turystycznej,
• utrata siedlisk w skali lokalnej (np. zręby zupełne w lasach).

Zabiegi ochronne

• kanalizacja turystyki w górach i nadzór nad jej presją na terenach występowania drozda obrożnego,
• nadzór nad zabudową w wyższych partiach gór,
• unikanie gospodarki zrębami zupełnymi.

Status ochronny

Ochrona gatunkowa	objęty ochroną ścisłą
Polska Czerwona Księga Zwierząt	-
Dyrektywa ptasia	-
Gatunki specjalnej troski w Europie (BirdLife International)	Non-SPECE
Konwencja Berneńska	Załącznik II
Konwencja Bońska	-

Pomurnik

Pomurnik Mateusz Matysiak

Bardzo charakterystyczny, szaro-czarno ubarwiony ptak, z dużą ilością czerwieni na skrzydłach i białymi plamkami na lotkach. Wyjątkowo sprawnie porusza się po pionowych ścianach skalnych.

Rozmieszczenie w Polsce i w Karpatach

W Polsce: skrajnie nieliczny gatunek lęgowy. Występuje jedynie w Karpatach.
W Karpatach: stanowiska lęgowe znajdują się jedynie w Tatrach Wysokich i Zachodnich (po najwyższe szczyty) oraz w Pieninach.

Siedlisko

Zasiedla pionowe ściany i urwiska skalne w piętrze turni oraz skaliste ściany wąwozów.

Kluczowe zagrożenia

• nasilenie turystyki pieszej i wspinaczkowej w miejscach lęgowych.

Zabiegi ochronne

• ograniczenie możliwości wspinaczki skałkowej w miejscach lęgowych.

Status ochronny

Ochrona gatunkowa	objęty ochroną ścisłą
Polska Czerwona Księga Zwierząt	-
Dyrektywa ptasia	Załącznik I
Gatunki specjalnej troski w Europie (BirdLife International)	Non-SPEC
Konwencja Berneńska	Załącznik II
Konwencja Bońska	-

Zniczek

Zniczek Grzegorz Leśniewski

Obok mysikrólika, najmniejszy ptak Europy. Wyróżnia go zielonkawe upierzenie oraz biaława brew i kolorowy wierzch głowy – pomarańczowo-żółty u samca i żółty u samicy. Mieszkaniec borów.

Rozmieszczenie w Polsce i w Karpatach

W Polsce: Średnio liczny gatunek lęgowy. Jego rozmieszczenie jest w skali całego kraju relatywnie słabo poznane. Najliczniej zasiedla góry (Sudety i Karpaty), a na niżu występuje w znacznym rozproszeniu, najliczniej na Dolnym Śląsku, Pomorzu Zachodnim i Podlasiu.
W Karpatach: zasiedla całe pasmo, ale rozmieszczenie słabo poznane. Występuje do wysokości 1400 m n.p.m.

Siedlisko

Zasiedla drzewostany świerkowe i jodłowe, ale także mieszane i liściaste, jeśli tylko znajdzie tam kępy świerka lub jodły.

Kluczowe zagrożenia

• przy obecnym stanie wiedzy gatunek nie wydaje się być zagrożony.

Zabiegi ochronne

• zachowanie odpowiednich siedlisk.

Status ochronny

Ochrona gatunkowa	objęty ochroną ścisłą
Polska Czerwona Księga Zwierząt	-
Dyrektywa ptasia	-
Gatunki specjalnej troski w Europie (BirdLife International)	Non-SPEC-E
Konwencja Berneńska	Załącznik II
Konwencja Bońska	Załącznik II

Jarzębatka

Jarzębatka Mateusz Matysiak

Największa z pokrzewek, której szare, prążkowane upierzenie i intensywnie żółte oko przywodzą na myśl podobieństwo z krogulcem.

Rozmieszczenie w Polsce i w Karpatach

W Polsce: nieliczny lub średnio liczny ptak lęgowy. Występuje w całej niżowej części kraju, ale bardzo nierównomiernie. Najliczniej zasiedla Podlasie, Polskę Centralną, Dolny Śląsk i Pomorze Zachodnie.
W Karpatach: Obserwoana do wysokości 750 m n.p.m., pojedyncze stanowiska do 1000 m n.p.m.

Siedlisko

Gniazduje w kolczastych zakrzewieniach śródpolnych, zaroślach wzdłuż dróg i żywopłotach, najchętniej w otwartym, zróżnicowanym krajobrazie rolniczym i w dolinach rzecznych.

Kluczowe zagrożenia

• ujednolicanie i upraszczanie struktury krajobrazu rolniczego związane z intensyfikacją użytkowania, w szczególności usuwanie kęp krzewów i żywopłotów,
• wycinanie zarośli i gęstych zadrzewień w dolinach rzecznych,
• nasilenie stosowania chemicznych środków ochrony roślin w rolnictwie.

Zabiegi ochronne

• ochrona kęp kolczastych zakrzewień i żywopłotów w zróżnicowanym krajobrazie rolniczym,
• ochrona zarośli i zadrzewień w dolinach rzecznych,
• zachowanie zróżnicowanej struktury krajobrazu rolniczego.

Status ochronny

Ochrona gatunkowa	objęty ochroną ścisłą
Polska Czerwona Księga Zwierząt	-
Dyrektywa ptasia	Załącznik I
Gatunki specjalnej troski w Europie (BirdLife International)	Non-SPECE
Konwencja Berneńska	Załącznik II
Konwencja Bońska	Załącznik II